انواع لعاب سرامیک نقش مهمی در زیبایی، دوام و عملکرد محصولات سرامیکی دارند. لعاب علاوه بر ایجاد جلوه های بصری متنوع، از سطح سرامیک در برابر رطوبت، حرارت و مواد شیمیایی محافظت می‌کند. انتخاب نوع مناسب لعاب، بسته به کاربرد و شرایط محیطی، تأثیر زیادی بر کیفیت نهایی محصول دارد.
لعاب ها را می‌توان بر اساس پارامترهایی نظیر مواد تشکیل دهنده و میزان براقیت طبقه بندی کرد. در ادامه این مطلب، به بررسی انواع لعاب سرامیک بر اساس این پارامتر ها می‌پردازیم. با شناخت انواع لعاب، می‌توانید بهترین نوع سرامیک را مطابق با نیازتان انتخاب کنید.
لعاب چیست؟
لعاب در واقع یک پوشش محافظ است که روی سطح سرامیک اعمال می‌شود تا از آن در برابر عوامل مختلف محیطی محافظت کند و ظاهری براق و جذاب به آن ببخشد. این پوشش معمولاً از ترکیب مواد مختلفی مانند سیلیس، آلومینا و سایر مواد معدنی ساخته می‌شود.
زمانی که لعاب بر روی سرامیک اعمال می‌شود ، با حرارت بالا به سطح آن چسبیده و باعث ایجاد یک لایه مقاوم در برابر آب ، لکه‌ها و ساییدگی می‌شود. علاوه بر این، لعاب ها به دلیل تنوع رنگ و جلوه‌های خاصی که دارند، می‌توانند تأثیر زیادی در زیبایی محصولات سرامیکی داشته باشند.
مواد اولیه مختلفی در ساخت لعاب بکار می‌رود. این مواد عبارتند از:
- مواد شیشه ساز
- سیلیس (SiO₂): ایجاد شفافیت و سختی لعاب.
- بوراکس (Na₂B₄O₇) و اسید بوریک (H₃BO₃): کاهش دمای ذوب و افزایش مقاومت شیمیایی.
- کمک ذوب ها
- اکسید سدیم (Na₂O) و پتاسیم (K₂O): کاهش دمای ذوب، افزایش درخشندگی.
- اکسید بور (B₂O₃) (حاصل از اسید بوریک و بوراکس): بهبود چسبندگی و مقاومت لعاب.
- سخت کننده ها و تثبیت کننده ها
- اکسید آلومینیوم (Al₂O₃): افزایش سختی و چسبندگی.
- اکسید کلسیم (CaO) و منیزیم (MgO): بهبود دوام و کاهش ترک‌خوردگی.
- مات کننده ها و شفاف کننده ها
- اکسید روی (ZnO): افزایش شفافیت.
- دی اکسید تیتانیوم (TiO₂): ایجاد جلوه مات.
- رنگ دهنده ها
- اکسید آهن (Fe₂O₃): قرمز، قهوه‌ای، زرد.
- اکسید مس (CuO): سبز، فیروزه‌ای.
- اکسید کبالت (CoO): آبی.
درباره مواد اولیه صنعت سرامیک بیشتر بدانید.
انواع لعاب سرامیک
انواع لعاب سرامیک با ویژگی‌هایی چون براقیت یا مات بودن و میزان مقاومت ترکیبات بکار رفته، از سطح سرامیک در برابر آسیب‌ها محافظت کرده و جلوه‌های بصری خاصی ایجاد می‌کنند. انتخاب لعاب مناسب می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت و ظاهر نهایی محصول داشته باشد.
در ادامه، انواع لعاب سرامیک را بر اساس ترکیبات شیمیایی بررسی می‌کنیم:
-
لعاب قلیایی (Alkaline Glaze)
لعاب قلیایی به لعابی گفته می‌شود که ترکیب آن از ترکیبات قلیایی مانند سدیم و پتاسیم است. این نوع لعاب به دلیل مقاومت بالای خود در برابر گرما و شرایط محیطی ، در صنعت کاشی سازی و ساخت ظروف سرامیکی برای محیط‌های صنعتی کاربرد زیادی دارد.
ویژگی ها- مقاومت در برابر حرارت
این نوع لعاب در برابر دمای بالا و تغییرات حرارتی بسیار مقاوم است. - پایداری طولانی
لعاب قلیایی به دلیل ساختار خاص خود ، طول عمر بیشتری دارد و به راحتی فرسوده نمی‌شود. - مقاومت در برابر مواد شیمیایی
این لعاب در برابر مواد شیمیایی و خورنده نیز مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد.
- مقاومت در برابر حرارت
-
لعاب سربی (Lead Glaze)
لعاب قلیایی به لعابی گفته می‌شود که ترکیب آن از ترکیبات قلیایی مانند سدیم و پتاسیم است. این نوع لعاب به دلیل مقاومت بالای خود در برابر گرما و شرایط محیطی، در صنعت کاشی سازی و ساخت ظروف سرامیکی برای محیط‌های صنعتی کاربرد زیادی دارد.
ویژگی ها- دارای اکسید سرب
- کاهش دمای ذوب لعاب
- ایجاد سطحی براق و روان
- غیرایمن برای ظروف غذایی به دلیل سمیت
-
لعاب سیلیکاتی (Silicate Glaze)
بر پایه سیلیس بوده و سطحی مقاوم و شفاف ایجاد می‌کند.
ویژگی ها- بر پایه سیلیس
- ایجاد سطحی مقاوم و شفاف
- مقاومت بالا در برابر حرارت و سایش
- مناسب برای کاربردهای صنعتی
-
لعاب فلدسپاتی (Feldspathic Glaze)
بر پایه فلدسپات است و برای ایجاد لعاب های سخت و با دوام در کاشی و چینی کاربرد دارد.
ویژگی ها- حاوی فلدسپات به‌عنوان ماده اصلی
- ایجاد سطحی سخت، شفاف و مقاوم
- مورد استفاده در کاشی و ظروف چینی
- مقاومت بالا در برابر تغییرات دمایی
انواع لعاب سرامیک از نظر براقیت
براقیت به میزان انعکاس نور از سطح لعاب اشاره دارد. لعاب‌های براق نور را بیشتر منعکس می‌کنند، در حالی که لعاب های مات نور را جذب کرده یا بطور یکنواخت پخش می‌کنند.
- لعاب براق (Glossy Glaze)
سطحی درخشان و صاف دارد که نور را به خوبی منعکس می‌کند. - لعاب نیمه براق (Semi-Gloss Glaze)
بین براق و مات قرار دارد و سطحی با درخشندگی متعادل ایجاد می‌کند. - لعاب مات (Matte Glaze)
لعاب مات برخلاف لعاب شفاف، سطحی بدون براقیت و درخشش دارد که حس طبیعی و ساده‌ای به محصول می‌دهد. این نوع لعاب برای طراحی فضا در دکوراسیون های مدرن و مینیمال کاربرد دارد.
ویژگی ها- ظاهری ساده و طبیعی
لعاب مات ظاهری کمتر تجملی و بیشتر طبیعی دارد که به محیط آرامش و سادگی می‌بخشد. - مقاومت بیشتر در برابر خش
برخلاف لعاب های براق، لعاب مات به دلیل اینکه سطح آن براق نیست، از خش و آثار استفاده زیاد بهتر محافظت می‌کند. - سختی بیشتر در تمیز کردن
به دلیل سطح غیر براق، ممکن است لکه ها بیشتر روی این نوع لعاب باقی بمانند و تمیز کردن آن کمی چالش برانگیز باشد.
- ظاهری ساده و طبیعی
مثلا کاشی های آشپزخانه و حمام معمولاً لعاب براق دارند، چرا که تمیز کردن آنها راحت‌تر است، در حالی که کاشی های کف با لعاب مات ساخته می‌شوند تا لغزندگی کمتری داشته باشند.
انواع لعاب از نظر شفافیت
- لعاب شفاف (Transparent Glaze)
سطحی شفاف ایجاد می‌کند که بافت یا نقش زیرین را نمایان می‌سازد. - لعاب نیمه شفاف (Translucent Glaze)
تا حدی نور را عبور می‌دهد و لایه‌ای محو روی طرح زیرین ایجاد می‌کند. - لعاب مات یا کدر (Opaque Glaze)
اجازه نمی‌دهد طرح یا رنگ زیرین دیده شود و پوششی یکدست روی سطح سرامیک ایجاد می‌کند.
💡
تفاوت اصلی بین براقیت و شفافیت
براقیت (Glossiness) و شفافیت (Transparency) دو ویژگی متفاوت لعاب های سرامیکی هستند که هر کدام به جنبه خاصی از ظاهر و حس لمس سرامیک مربوط می‌شوند.
- براقیت مربوط به میزان انعکاس نور از سطح لعاب است (براق، نیمه براق، مات).
- شفافیت مربوط به میزان دیده شدن طرح و رنگ زیر لعاب است (شفاف، نیمه شفاف، کدر).
برای درک بهتر؛
- یک لعاب براق و شفاف مثل شیشه عمل می‌کند و هم نور را منعکس می‌کند و هم طرح زیرین را نشان می‌دهد.
- یک لعاب مات و شفاف سطحی غیر درخشان دارد، اما همچنان رنگ و نقش زیرین را نشان می‌دهد.
- یک لعاب براق و کدر نور را منعکس می‌کند اما طرح زیرین را کاملاً می‌پوشاند.
- یک لعاب مات و کدر هم نور را جذب می‌کند و هم طرح زیرین را کاملاً مخفی می‌کند.
هر یک از انواع لعاب سرامیک ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند و می‌توانند بر اساس نیاز و طراحی مورد نظر، در پروژه های مختلف استفاده شوند.
دلایل استفاده از لعاب سرامیک
استفاده از لعاب در سرامیک دلایل متعددی دارد که شامل بهبود خواص فیزیکی، شیمیایی و زیبایی محصول نهایی است. در ادامه مهمترین دلایل استفاده از لعاب ها را بررسی می‌کنیم:
-
محافظت از سرامیک در برابر آسیب ها
مهمترین علت استفاده از لعاب سرامیک ایجاد یک لایه محافظ است که بطور مؤثر از سرامیک در برابر آسیب های مختلف مانند لکه‌ها، خط و خش و رطوبت محافظت می‌کند. وجود لعاب باعث می‌شود تا سرامیک در برابر تغییرات محیطی مقاومت بیشتری داشته باشند.
-
افزایش زیبایی ظاهری و جذابیت
لعاب سرامیک با ایجاد جلوه‌های بصری خاص ، به محصولات ظاهری زیبا و جذاب می‌بخشد. انواع مختلف لعاب با رنگ‌های متنوع و سطوح براق یا مات، به سرامیک‌ها ظاهری یکدست و زیبا می‌دهند. به همین خاطر از انواع سرامیک در دکوراسیون داخلی و طراحی های مدرن بهره می‌برند.
-
مقاومت در برابر سایش و خراش
یکی دیگر از مزایای استفاده از لعاب سرامیک ، افزایش مقاومت سطح در برابر سایش و خراش‌های سطحی است. این ویژگی باعث می‌شود که سرامیک‌های لعاب دار به ویژه در محیط‌های پر استفاده ، مثل آشپزخانه‌ها یا فضاهای صنعتی، دوام بیشتری داشته باشند و طول عمر آنها افزایش یابد.
لعاب‌های سرامیک دارای سطحی صاف و غیرجذب هستند که امکان پاک‌سازی راحت‌تر را فراهم می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود که آلودگی‌ها و لکه‌ها به‌راحتی از روی سطح سرامیک پاک شوند و نیاز به نگهداری خاصی نداشته باشند ، به‌ویژه در مکان‌هایی که تمیزی و بهداشت اهمیت بالایی دارد.
-
مقاومت در برابر مواد شیمیایی
لعاب سرامیک علاوه بر زیبایی ، مقاومت بالایی در برابر مواد شیمیایی دارد. این ویژگی موجب می‌شود که لعاب‌ها در برابر مواد اسیدی ، قلیایی و سایر مواد خورنده مقاوم باشند که این امر در محیط‌های صنعتی یا آزمایشگاهی که تماس با مواد شیمیایی شایع است، کاربردی و ضروری است.
-
افزایش مقاومت در برابر حرارت
لعاب سرامیک می‌تواند ویژگی‌های حرارتی سرامیک‌ها را بهبود بخشد. برخی انواع لعاب‌ها از مقاومت بالایی در برابر دماهای زیاد برخوردار هستند ، که این ویژگی در کاربردهای صنعتی و ساختمانی ، که در آنها شرایط دمایی سخت وجود دارد ، اهمیت ویژه‌ای دارد.
نتیجه گیری
استفاده از انواع لعاب سرامیک نه تنها به بهبود ظاهر و زیبایی محصولات سرامیکی کمک می‌کند، بلکه عملکرد آنها را نیز بهبود می‌بخشد.
لعاب ها با محافظت از سطح سرامیک در برابر آسیب های مختلف، افزایش مقاومت در برابر سایش و حرارت و راحتی در تمیز کردن، از سرامیک ها در برابر عوامل مخرب محافظت می‌کنند. ضمنا انتخاب نوع مناسب لعاب با توجه به کاربرد مورد نظر، اهمیت زیادی دارد.
